Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie powstał jako kryzysowe centrum solidarności i wsparcia w pierwszych dniach po rozpoczęciu pełnej inwazji Rosji na Ukrainę. Zaczęło się od spontanicznego zbierania pieniędzy, leków i jedzenia oraz akcji masowej produkcji kanapek dla przyjeżdżających osób uchodźczych. Szybko doraźny, oddolny impuls przekształcił się w uporządkowane działanie. Obecnie, „Słonecznik” funkcjonuje jako otwarty, wielojęzyczny i wielokulturowy dom kultury.

Słonecznik to nie tylko znak rozpoznawczy światowego ruchu przeciwko broni nuklearnej, ale także narodowy kwiat Ukrainy – kraju, który jest największym na świecie eksporterem oleju słonecznikowego. Słoneczniki stały się symbolem ukraińskiego oporu i nadziei, kiedy świat obiegło viralowe wideo z kobietą podającą rosyjskim żołnierzom garść nasion słonecznika, przepowiadając: „Umrzecie na mojej ziemi. Włóżcie nasiona do kieszeni, niech chociaż słoneczniki po was wyrosną”.

Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” został powołany do życia oddolnie, z inicjatywy ukraińskich artystek i pracowników kultury – Tarasa Gembika i Marii Beburii z kolektywu Blyzkist i Yulii Krivich – polskich artystek i aktywistek oraz osób z zespołu MSN. Inicjatywa działa w biurowej siedzibie Muzeum przy ulicy Pańskiej i jest wspierana przez zasoby i infrastrukturę instytucji. „Słonecznik” z jednej strony wpisuje się w historię „solidarnego” muzealnictwa (jak przekształcenie w 1945 roku Muzeum Sztuki w Malmo w dom dla więźniarek oswobodzonych z obozów koncentracyjnych, czy tworzenie baz żywności w amerykańskich muzeach podczas pandemii COVID-19), z drugiej miał on, zwłaszcza w pierwszej fazie, więcej wspólnego z akcją pomocową niż „projektem artystycznym”.

SDK stworzył całą sieć współpracujących kolektywów i organizacji: Dzięki Fundacji Kobiety Wędrowne i zaangażowaniu wolontariuszy w „Słoneczniku” powstawały kanapki i ciepłe posiłki; osoby zebrane wokół Fundacji Bądź zbierały leki i sprzęt medyczny; studentki Akademii Pedagogiki Specjalnej prowadziły zajęcia dla dzieci uchodźczych, a swoje usługi fotograficzne świadczyła grupa „Zdjęcia do dokumentów” oraz prawnicy wspierający uchodźców BIPOC.

Obecnie, „Słonecznik” wspiera zgromadzoną dookoła inicjatywy społeczność i współpracuje z ukraińskimi artystkami, aktywistami i pracowniczkami kultury, których wiele obecnie mieszka lub tymczasowo przebywa w Warszawie. SDK prowadzi własny program publiczny, poświęcony wojnie, historii, kulturze i sztuce Ukrainy; rosyjskiemu imperializmowi czy problematyce dekolonizacji w Europie Środkowej i Wschodniej. Odbywają się w nim lekcje języków polskiego i ukraińskiego, warsztaty dla dzieci i dorosłych, działania edukacyjne i performatywne, wykłady, spotkania klubu filmowego „Pogovorymo”, wieczory poetyckie, koncerty, spotkania z artystami i aktywistami. Stanowi też bezpieczną przestrzeń bycia razem. Jak piszą osoby związane ze „Słonecznikową” społecznością: „Razem czekamy na lepsze czasy, wspierając się wzajemnie i poszukując odpowiedzi na pytanie o rolę instytucji sztuki w czasie wojny”.

Kolektyw SDK „Słonecznik”: Maria Beburia, Sebastian Cichocki, Kuba Depczyński, Taras Gembik, Yulia Krivich, Kaja Kusztra, Natalia Sielewicz i Bogna Stefańska.